Jak mechanizmy obronne wpływają
na Twoją pracę?
W prowadzeniu własnego biznesu zazwyczaj skupiamy się na kwestiach bezpośrednio związanych z firmą, finansami i rozwojem kompetencji zawodowych. W codziennej gonitwie oraz natłoku obowiązków zapominamy o tym, co bezpośrednio dotyczy każdego z nas i wpływa na wszystkie obszary życia — tego zawodowego również. A mowa tutaj o psychologii. Pogłębiona świadomość własnych zachowań, wzorców oraz emocji jest kluczowa, aby poznać lepiej samego siebie i rozwijać się we wszystkich aspektach naszego życia, również tych zawodowych.
Jednym z obszarów psychologii, który warto zgłębić jest pojęcie mechanizmów obronnych.
Czym jest mechanizm obronny?
Psychologiczne mechanizmy obronne to nasze zachowania, których celem jest — jak sama nazwa wskazuje — ochrona naszej psychiki. Pojawiają się one w sytuacjach, które wywołują w nas trudne emocje, takie jak: lęk, strach, wstyd, uczucie złości czy poczucie osobistego zagrożenia. Mechanizmy obronne umożliwiają nam zmniejszenie lub eliminację trudnych uczuć. Najprościej mówiąc, stosujemy je wtedy, gdy chcemy oddzielić się od niewygodnych dla nas wydarzeń.
Czy stosowanie mechanizmów obronnych jest świadome?
Stosowanie mechanizmów obronnych zazwyczaj nie jest dostępne świadomości. Bardzo często występują one jako automatyczna reakcja naszego organizmu na niewygodne doświadczenia lub sytuacje, w których trudno nam się odnaleźć. Stosujemy je, nie zastanawiając się nad tym. Dzieje się tak z bardzo prostej przyczyny. Dzięki temu, że należą one do strefy naszej nieświadomości, może wystąpić zniekształcenie rzeczywistości, które działa na naszą korzyść. Mechanizmy obronne w celu ochrony naszego umysłu, zmniejszają odczuwanie negatywnych emocji oraz wypierają pewne sytuacje z naszej świadomości, które mogą okazać się zbyt trudne dla świadomego umysłu.
Czy mechanizmy obronne zawsze nam pomagają?
To zależy. Używanie mechanizmów obronnych nie jest jednoznacznie pozytywne ani negatywne. Niektóre mechanizmy obronne pozwalają nam lepiej zaadaptować się do różnych sytuacji i ułatwiają przezwyciężanie życiowych problemów. Natomiast, są też tzw. niedojrzałe mechanizmy obronne, które zaburzają nam obraz rzeczywistości, sprawiając, że nie dostrzegamy realnych zagrożeń. Problem może pojawić się również wtedy, gdy mechanizmy obronne przejmują nad nami kontrolę. W takiej sytuacji zaczynamy systematycznie tłumić w sobie silne emocje oraz zamiatamy problemy pod dywan, zamiast się z nimi zmierzyć. W związku z tym niezwykle ważne jest to, aby pogłębiać swoją świadomość na temat mechanizmów obronnych. Dzięki temu będziemy umieli je dostrzec i ocenić, czy w danej sytuacji nam służą, czy nie.
Jakie są mechanizmy obronne?
Przemieszczenie
Wyobraź sobie, że wychodząc dzisiaj rano do pracy, pokłóciłeś się z żoną. W konsekwencji wyszedłeś później z domu i po drodze utknąłeś w korku. Spóźniłeś się na spotkanie ze swoim potencjalnym klientem, który stwierdził, że czekał już długi czas i nie jest jednak zainteresowany współpracą. Czujesz się sfrustrowany, zły, masz poczucie winy. Wracasz do firmy i pod wpływem stresu „wyładowujesz” swoje negatywne emocje na pracownikach podczas biznesowego zebrania. To właśnie jest przemieszczenie. Może pojawić się ono również w odwrotnej sytuacji, kiedy emocje z pracy przynosisz do domu i odreagowujesz je, kłócąc się z żoną czy krzycząc na swoje dzieci.
Ten mechanizm obronny polega na tym, że próbujemy zmniejszyć nasze przykre uczucia, kierując je w stronę osoby, przy której czujemy mniejsze zagrożenie. To właśnie dlatego łatwiej jest „wyładować” swoją złość na pracownikach niż na potencjalnym kliencie.
Odmowa
Kolejnym mechanizmem obronnym, który może utrudniać codzienne funkcjonowanie jest odmowa. Zachowanie to cechuje się odmową dostrzegania rzeczywistości. Dana osoba nie akceptuje różnych sytuacji w swoim życiu, dostrzega prawdę tylko w niewielkim stopniu. W związku z tym nie dopuszcza do swoich myśli pewnych faktów. Oprócz tego zachowuje się tak, jakby prawdziwe uczucia nie istniały.
Najczęstszym przykładem stosowania tego mechanizmu obronnego jest sytuacja, w której osoba uzależniona zaprzecza szkodliwości picia. Natomiast, ten mechanizm obronny możemy dostrzegać również w życiu zawodowym. Na przykład, kiedy nie czujemy satysfakcji ze swojej pracy, mamy dużo negatywnych emocji, takich jak: frustracja, przemęczenie, bezsilność, ale udajemy, że czujemy się dobrze i jesteśmy spełnionymi przedsiębiorcami. Odsuwamy nasze prawdziwe uczucia, bo są w nas przekonania, które mówią, że ludzie sukcesu muszą być przemęczeni i nie proszą o pomoc w chwilach bezsilności. W konsekwencji ten mechanizm obronny może blokować nas przed delegowaniem zadań innym osobom, takim jak wirtualna asystentka.
Wyparcie i zaprzeczenie
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że powyższy przykład jest bardzo zbliżony do mechanizmu obronnego, jakim jest wyparcie. Natomiast, w pewien sposób, wyparcie i odmowa się od siebie różnią. Na czym polegają te różnice?
Wyparcie to mechanizm obronny polegający na wypieraniu bolesnych uczuć oraz negatywnych myśli związanych z trudnymi wspomnieniami, najczęściej z okresu dzieciństwa. Mechanizm wyparcia spycha do nieświadomości uczucia, które są bardzo trudne do zmierzenia się z nimi. Najczęściej są to negatywne emocje związane z przeżywaniem doświadczeń traumatycznych, takich jak: doświadczanie śmierci bliskiej osoby, udział w wypadku czy doświadczenie przemocy emocjonalnej lub fizycznej.
Dorosły człowiek w pewnym momencie wypiera ze świadomości to, co było dla niego za trudne do przeżycia w dzieciństwie, na poziomie emocji. Odcina się od konieczności przeżywania bolesnych uczuć. W konsekwencji wyparcie może prowadzić do dalszych problemów natury psychologicznej, takich jak: depresja, zaburzenia lękowe czy nerwica.
W życiu zawodowym wyparcie może objawiać się tym, że nasze nieuświadomione rany z dzieciństwa wpływają na decyzje i działania w dorosłym życiu. Na przykład przez poczucie niższości, które nabyliśmy w dzieciństwie, możemy blokować się przed rozwojem zawodowym jako dorosły człowiek — w myśl, że „nie jesteśmy warci” tego, aby firma, którą prowadzimy osiągnęła sukces.
Racjonalizacja
Za tym mechanizmem obronnym kryje się usprawiedliwianie w sposób logiczny zachowań i postaw (własnych lub kogoś innego). Dana osoba podchodzi do pewnych faktów, kierując się logicznymi i racjonalnymi uzasadnieniami, jednocześnie wypierając rzeczywistość. Racjonalizacja będzie widoczna na przykład w sytuacji, w której stosujemy różnego rodzaju wymówki lub traktujemy negatywne i bolesne dla nas doświadczenia w sposób pozytywny, negując przy tym nasze rzeczywiste myśli i uczucia.
Oto przykładowe komunikaty, które mogą świadczyć o racjonalizacji:
„Dobrze, że nie udało nam się podpisać tego kontraktu. Jest wystarczająco tak, jak jest i współprace międzynarodowe nie są nam do niczego potrzebne”.
„Nie potrzebuję wirtualnej asystentki, ponieważ mogę pracować 12 godzin dziennie i zajmować się wszystkim sama”.
W rezultacie ten mechanizm obronny może spowodować, że przestaniesz rozwijać swój biznes i wpadniesz w pułapkę robienia wszystkiego samemu. Nie będziesz pozwalać sobie na inwestowanie swojego czasu i energii w czynności, które Cię rozwijają. A to wszystko dlatego, że bardziej racjonalne wydaje się robienie wszystkiego samemu i „niemarnowanie” pieniędzy na zatrudnianie osoby z zewnątrz. Przykładowo, zamiast prowadzić sesje coachingowe z nowymi klientami i zajmować się tym, w czym rzeczywiście jesteś dobry, Ty będziesz spędzał godziny nad fakturami lub czynnościami administracyjnymi, które mogłaby wykonać za Ciebie Twoja wirtualna asystentka.
Sublimacja
Sublimacja polega na skierowaniu energii związanej z nieakceptowanym impulsem na taki, który jest bardziej akceptowany społecznie i wyrażeniu jej w bezpieczny sposób. Na przykład wyrzucenie z siebie negatywnych uczuć, takich jak: gniew, złość czy frustracja w sporcie, zamiast w pracy.
Jak widzisz, działanie mechanizmów obronnych może wpływać na wiele aspektów naszego życia. Z jednej strony, mechanizmy obronne mogą powodować, że tłumimy nasze myśli i emocje czy unikamy odpowiedzialności za naszą rzeczywistość. Z drugiej strony, psychologiczne mechanizmy obronne mogą pozytywnie wpływać na to, jak adaptujemy się do trudnych sytuacji w naszym życiu oraz pomagać nam w rozwiązywaniu problemów. I, mimo że należą one do strefy naszej nieświadomości, to obserwacja własnych myśli i zachowań, może pozwolić Ci wychwycić sytuacje, w których stosujesz swoje mechanizmy obronne. Dzięki temu świadomie będziesz mógł zdecydować, czy chcesz z nich skorzystać. Zwiększenie świadomości oraz uznanie obecności bolesnych uczuć jest kluczowe do Twojego rozwoju, również tego zawodowego.
Być może po lekturze tego artykułu uświadomisz sobie, jakie mechanizmy obronne blokują Cię przed rozwojem własnego biznesu i delegowaniem zadań innym. To już pierwszy krok do zmiany i podjęcia świadomej decyzji. Dlatego następnym razem, kiedy pomyślisz sobie, że nie potrzebujesz wsparcia w swoim biznesie, zadaj sobie pytanie, czy przypadkiem nie odzywa się w Tobie racjonalizacja lub odmowa.